Các phương pháp chưng cất tinh dầu tốt nhất hiện nay

Hiện nay tinh dầu được sản xuất bằng các phương pháp chưng cất tinh dầu bao gồm ép lạnh, dung môi, lôi cuốn hơi nước,… Mỗi cách sẽ phù hợp với từng loại nguyên liệu và có ưu điểm riêng để hiểu rõ hơn về các cách chiết xuất hãy cùng Sochine khám phá chi tiết trong bài viết dưới đây!

Chưng cất tinh dầu là gì?

Chưng cất tinh dầu là quá trình đun nóng hỗn hợp nguyên liệu thô cho bay hơi và ngưng tụ thành sản phẩm tinh dầu chưng cất.

Trong quá trình chưng cất tinh dầu thiên nhiên, các thiết bị như nồi chưng cất được thiết kế đặc biệt nhằm thu được các chất lỏng cần thiết. Mặc dù vậy, nguyên lý cơ bản của kỹ thuật chưng cất tinh dầu vẫn dựa trên việc sử dụng nhiệt độ nóng từ hơi nước để phá vỡ cấu trúc tế bào thực vật, từ đó giải phóng tinh dầu. Nguyên lý này cũng được ứng dụng rộng rãi trong chưng cất các sản phẩm hóa dầu, nguyên liệu sinh học và rượu.

Các phương pháp chưng cất tinh dầu

Sau đây, Sochine xin gửi đến bạn các phương pháp chưng cất tinh dầu phổ biến mang lại hiệu quả cao:

Phương pháp chưng cất lôi cuốn hơi nước (Steam Distillation)

Chưng cất lôi cuốn hơi nước là một phương pháp phổ biến và hiệu quả để chiết xuất tinh dầu từ nguyên liệu thực vật có mùi thơm tự nhiên. Đây cùng là phương pháp chiết xuất mà không dùng hóa chất, giúp giữ nguyên đặc tính tinh khiết của tinh dầu.

Nguyên lý hoạt động dựa trên sự khác nhau về điểm sôi. Hơi nước nóng tiếp xúc với nguyên liệu thô chứa tinh dầu làm các phân tử tinh dầu thoát ra và hòa vào dòng hơi nước. Hỗn hợp này đi qua hệ thống ngưng tụ, nơi hơi nước gặp lạnh và chuyển thành dạng lỏng gồm tinh dầu và nước cất (hydrosol) được tách riêng.

Nhờ tính kỵ nước nên tinh dầu nhẹ hơn sẽ nổi lên, còn loại nặng hơn sẽ chìm xuống. Sau cùng, dùng phễu tách để thu riêng từng phần.

Ngoài phương pháp chưng cất hơi nước còn có thêm 2 phương pháp chính là: Chưng cất bằng nước, chưng cất bằng nước và hơi nước. Mỗi phương pháp sẽ khác nhau về quy trình thực hiện và ứng dụng.

Phương pháp chiết xuất bằng dung môi (Solvent Extraction)

Phương pháp chiết xuất tinh dầu bằng dung môi (Solvent Extraction) là kỹ thuật phổ biến để thu tinh dầu từ nguyên liệu thực vật, đặc biệt phù hợp với những loại thực vật cho lượng tinh dầu thấp phần lớn là nhựa cây hoặc các chất thơm quý không chịu được áp suất và nhiệt độ cao từ phương pháp lôi cuốn hơi nước.

Quá trình chiết xuất sử dụng các dung môi như ethanol, hexane hoặc benzen để hòa tan tinh dầu từ thực vật. Sau đó, dung môi bay hơi để lại hợp chất thơm gọi là “dầu tuyệt đối” (absolute oil). Đây không phải tinh dầu thuần túy, nhưng mang hương thơm đậm đặc và gần giống với mùi tự nhiên của thực vật.

Dầu tuyệt đối thường được sử dụng trong nước hoa và mỹ phẩm cao cấp nhờ hương thơm tinh tế và dịu nhẹ. Tuy nhiên, phương pháp này có thể để lại lượng nhỏ hóa chất dư, cần kiểm soát kỹ để tránh kích ứng khi sử dụng.

Phân loại dung môi dựa trên thành phần hóa học:

1. Dung môi hữu cơ: Chứa carbon, ví dụ rượu, ether glycol.
2. Dung môi hydrocarbon: Gồm carbon, hydro như hexane, toluene.
3. Dung môi halogen hóa: Chứa clo, flo như chloroform, CFC.
4. Dung môi vô cơ: Không chứa carbon, ví dụ nước.

Phương pháp chiết xuất bằng CO2 tới hạn (CO2 Extraction)

Phương pháp chiết xuất bằng CO2 sử dụng carbon dioxid ở trạng thái siêu tới hạn làm dung môi để chiết tinh dầu được sử dụng và phát triển mạnh vì một số ưu điểm nổi bật: dung môi CO2 không độc, chi phí thấp và dễ tách khỏi hợp chất đã chiết xuất vì dung môi CO2 khi ở áp suất thường sẽ bốc hơi để lại tinh dầu mà không để lại cặn độc như trong dung môi cổ điển.

Phương pháp ép lạnh (Cold Press Extraction)

Phương pháp ép lạnh là phương pháp chiết xuất tinh từ vỏ các loại trái cây thuộc họ cam quýt (Citrus): vỏ quýt, vỏ cam, vỏ bưởi,…. Điểm đặc biệt của phương pháp này không sử dụng nhiệt hay bất kỳ dung môi nào giữ lại hương thơm tự nhiên và thành phần quý giá trong vỏ.

Quy trình ép lạnh khá đơn giản nên các sản phẩm thu được có chất lượng tinh dầu không cao phụ thuộc lớn vào nguồn nguyên liệu. Nếu vỏ trái cây bị nhiễm thuốc trừ sâu hoặc hóa chất, chất lượng và mùi hương của tinh dầu sẽ bị ảnh hưởng.

Dù phương pháp này không tạo ra tinh dầu hoàn toàn tinh khiết theo một số tiêu chuẩn kỹ thuật, tinh dầu ép lạnh vẫn được công nhận có giá trị trị liệu. Nhược điểm của phương pháp này nằm ở yêu cầu cao về nguồn nguyên liệu sạch và hạn chế trong việc bảo quản lâu dài.

Phương pháp trích ly (Maceration)

Phương pháp trích ly bằng cách ngâm dầm là một kỹ thuật hiệu quả để chiết xuất các đặc tính trị liệu từ nguyên liệu thực vật. Dầu nền được sử dụng làm dung môi giúp giữ lại nhiều tinh chất thực vật hơn, thường không thể thu được trong quá trình chưng cất. Điều này làm cho dầu chiết ngâm trở thành lựa chọn ưu tiên trong các ứng dụng chăm sóc sức khỏe và làm đẹp.

Các bước thực hiện quá trình trích ly bằng ngâm dầm:

1. Chuẩn bị nguyên liệu thực vật: Nghiền nát hoặc cắt nhỏ nguyên liệu trước khi sử dụng.
2. Ngâm nguyên liệu với dầu nền: Cho nguyên liệu vào bình kín, thêm dầu nền để trong 1 tuần và lắc đều thi thoảng.
3. Lọc dầu: Sau thời gian ngâm, lọc hỗn hợp để loại bỏ phần bã thực vật.

Để kéo dài thời hạn sử dụng (khoảng 6 tháng) hãy thêm 5% dầu Vitamin E hoặc dầu mầm lúa mì vào hỗn hợp. Đây là mẹo để hạn chế ôi thiu và bảo vệ chất lượng của sản phẩm.

Phương pháp tách hương liệu của hoa (Enfleurage)

Đây là một trong những phương pháp tách tinh dầu từ xa xưa có nguồn gốc từ nước Pháp. Để lấy được tinh dầu từ các loài hoa mong manh hoa nhài, hoa ylang ylang, người ta sẽ quét một lớp mỡ động vật lên bề mặt kính và xếp những cánh hoa lên đó.

Quy trình Enfleurage lạnh

Lớp mỡ động vật không mùi được quét phủ đều trên khung gỗ bề mặt kính. Những cánh hoa nhài được đặt lên đó, ép nhẹ để tinh dầu tự nhiên thấm vào mỡ. Thời gian hấp thụ kéo dài từ 1-3 ngày hoặc lâu hơn, tùy thuộc vào loại hoa. Cách hoa bắt đầu héo sẽ được thay thế bằng hoa mới. Quá trình này lặp lại nhiều lần cho đến khi chất béo bão hòa mùi hương.

Kết quả là sáp thơm enfleurage chứa chất béo và tinh dầu. Để tách tinh dầu, sáp thơm được hòa tan trong cồn. Khi cồn bay hơi, chỉ còn lại tinh dầu tuyệt đối được dùng trong sản xuất nước hoa và mỹ phẩm cao cấp.

Quy trình Enfleurage nóng

Cách thực hiện tương tự Enfleurage lạnh, nhưng lớp mỡ được làm nóng nhẹ để tăng tốc độ chiết xuất. Tuy nhiên, phương pháp này thường dùng cho những loài hoa ít nhạy cảm với nhiệt độ.

Các phương pháp chưng cất tinh dầu như lôi cuốn hơi nước, chiết xuất bằng dung môi, CO2 tới hạn, ép lạnh, trích ly, hay enfleurage đều mang lại giá trị và hiệu quả riêng, tùy thuộc vào loại nguyên liệu và mục đích sử dụng. Việc hiểu rõ ưu, nhược điểm của từng phương pháp sẽ giúp bạn lựa chọn kỹ thuật phù hợp để chiết xuất ra loại tinh dầu chất lượng cao, phục cho nhu cầu chăm sóc sức khỏe.

Hãy truy cập ngay website Sochine để đọc thêm các bài viết hữu ích và chuyên sâu về lĩnh vực tinh dầu.